Dysleksja to trudności w nauce czytania i pisania, które utrzymują się pomimo stosowania takich samych metod edukacyjnych i wzrastania w porównywalnych warunkach środowiskowych, jak inne dzieci. Diagnoza zaburzenia pada wtedy, gdy dziecko ma problemy z nabywaniem umiejętności szkolnych i nie jest to związane ani z niepełnosprawnością intelektualną, zaniedbaniami środowiskowymi, ani z wadami zmysłów, takimi jak niedowidzenie czy niedosłuch. Pierwsze objawy zaburzenia mogą być widoczne już w niemowlęctwie, ale najczęściej problem zostaje uchwycony dopiero u trzecio i czwartoklasistów.

Przyczyny

Obecnie wskazuje się dwie główne przyczyny dysleksji. Jedna z nich to uwarunkowania genetyczne. Badania prowadzone w krajach skandynawskich w latach 50. dowiodły, że dysleksja jest sprzężona z genem „Y”, który decyduje o płci męskiej. W związku z tym jest przekazywana z pokolenia na pokolenie po linii męskiej, dlatego wśród dzieci cierpiących na to zaburzenie mamy cztery razy więcej chłopców niż dziewczynek. Przyjmuje się, że dziedziczone uwarunkowania dotyczą 20 - 30% dzieci dyslektycznych. Badania dotyczące wpływu genów na dysleksję nadal są prowadzone, ponieważ mechanizm przenoszenia tych zaburzeń jest nieznany.

Jako drugą przyczynę podaje się mikrouszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, które dziecko może nabyć w różnych okresach rozwoju, przede wszystkim w okresie okołoporodowym. Do  prawdopodobnych przyczyn można zaliczyć zbyt długi lub zbyt szybki poród, niedotlenienie lub silną żółtaczkę poporodową. Najnowsze badania wiążą dysleksję z defektem kory mózgowej, która jest odpowiedzialna za myślenie i mówienie.

Dysleksja - rodzaje

Często terminem tym zbiorowo określa się wszystkie rodzaje trudności w nauce jakie mogą wystąpić u dziecka. W tym kontekście dysleksję dzielimy na:

Dysleksję w węższym tego słowa znaczeniu, czyli problemy z czytaniem.

Hiperdysleksję, czyli czytanie bez zrozumienia treści.

Dysortografię, czyli trudności w pisaniu przejawiające się popełnianiem błędów mimo znajomości zasad ortograficznych.

Dysgrafię, czyli zniekształcanie liter, niedokładność w pisaniu, często określane jako brzydki, niechlujny charakter pisma.

Dyskalkulię, czyli nieumiejętność rozwiązywania podstawowych zadań matematycznych.

Dysfonię, czyli ciche, niewyraźne mówienie.

Jak rozpoznać dysleksję? Objawy.

Dysleksję najczęściej zauważa się już u kilkulatków, w pierwszych latach nauki szkolnej. Co powinno zwrócić  twoją uwagę? Niepokojącym sygnałem jest mylenie podobnych do siebie liter, na przykład b-p, d-b lub m-n. Częstym problemem u dzieci z dysleksją jest błędne przepisywanie z tablicy lub książki i brak umiejętności zapisywania wyrazów ze słuchu. Charakterystyczne jest również opuszczanie liter lub ich drobnych elementów, jak ogonki czy kropki, a także przestawianie szyku zdania i zamiana wyrazów miejscami. Sygnałem ostrzegawczym jest także częste popełnianie  błędów ortograficznych, bardzo powolne pisanie i kreślenie nieforemnych, niezgrabnych liter. Dyslektycy nie potrafią również dostrzec szczegółów, które różnią podobne ilustracje. Czytają bardzo wolno i niepewnie, sylabizując, lub czytają bardzo szybko, ale nie rozumieją sensu przeczytanego tekstu. Dzieci cierpiące na to zaburzenie mają trudność ze skupieniem uwagi, często mają obniżoną sprawność motoryczną i unikają zajęć ruchowych. Mają problemy z nauką na pamięć, np. wiersza czy tabliczki mnożenia. Przejawiają również problemy z orientacją kierunkową - prawo-lewo, co często przejawia się niechęcią do geografii czy geometrii.

Co ciekawe, specjaliści twierdzą, że niektóre zachowania dzieci już w niemowlęctwie mogą wskazywać na to, że dziecko znajduje się w grupie ryzyka. Jakie zachowania są niepokojące?

  • Pomijanie etapu raczkowania
  • Słabe napięcie mięśniowe
  • Opóźniony rozwój mowy
  • Obniżona sprawność motoryczna - problemy z utrzymaniem równowagi, kłopot z łapaniem i rzucaniem piłki do celu
  • Niesprawność manualna, która przejawia się przy zapinaniu guzików, zawiązywaniu butów, posługiwaniu się sztućcami
  • Niechęć do rysowania, budowania wież z klocków, do układania puzzli
  • Trudność w uczeniu się dni tygodnia, krótkich wierszyków, nazw miesięcy
  • Problemy logopedyczne i wadliwa wymowa

Przede wszystkim pamiętaj o tym, żeby nie wyciągać pochopnych wniosków. Wymienione problemy nie zawsze oznaczają dysleksję. Jeśli zauważysz niepokojące symptomy, skonsultuj się z nauczycielami w szkole dziecka lub zapisz je na wizytę do poradni psychologiczno-pedagogicznej. Specjaliści wykonają odpowiednie testy i wskażą metody działania.

Na jakie wsparcie w szkole mogą liczyć dzieci ze zdiagnozowaną dysleksją?

Uczniowie ze stwierdzoną dysleksją mają w szkole specjalne prawa i przywileje. Należą do nich między innymi stosowanie specjalnych metod nauczania i dostosowywanie wymagań stawianych przez nauczycieli do możliwości i potrzeb dziecka, zgodnie z zaleceniami poradni psychologiczno-pedagogicznej. Dyslektycy są objęci stałą opieką specjalistów (pedagogów, psychologów i logopedów). Mogą uczestniczyć w indywidualnych lub grupowych zajęciach kompensacyjnych. Mają prawo do  zwolnienia z nauki drugiego języka obcego, jeśli poradnia, w której podejmują terapię, tak zdecyduje.

Uczniowie zmagający się z dysleksją mają także szczególne przywileje podczas egzaminów. Przysługuje im wydłużony czas na wykonanie zadań, a w przypadku trudności z czytaniem i pisaniem, podczas egzaminu towarzyszy im nauczyciel wspomagający. Osoby, które mają adekwatną opinię z poradni piszą egzamin w osobnym pomieszczeniu, a ich arkusze egzaminacyjne są dostosowane do ich potrzeb - mają odpowiednią czcionkę i układ graficzny. Dyslektycy, jeśli zechcą, mogą także pisać swoje prace na komputerze zamiast odręcznie.

Terapia dysleksji

Działania, które są podejmowane w ramach terapii, powinny być stosowane zarówno w szkole, w domu, jak i w poradni psychologiczno-pedagogicznej. W przypadku dysleksji terapia ma charakter ćwiczeń korekcyjno-kompensacyjnych. Polega na usprawnianiu zaburzonych funkcji przy jednoczesnym stymulowaniu pozostałych. Poza usprawnianiem każdej funkcji z osobna, ważne jest także ćwiczenie ich koordynacji za pomocą metod rehabilitacji psychomotorycznej.

Pierwszy etap terapii to próba zniwelowania napięcia oraz lęków, które związane są z dotychczasowym, negatywnym doświadczeniem dziecka np. z niepowodzeniami w zakresie czytania czy pisania. Podjęta zostaje próba zmiany niechętnej postawy dziecka oraz wzbudzenie motywacji do ćwiczeń, a także przywrócenie mu wiary w swoje możliwości. Drugi etap to wykonywanie ćwiczeń, które mają usprawnić konkretne umiejętności, w zależności od rodzaju zaburzenia.

Oczywiście, rodzajów terapii dla dzieci z zaburzeniami dysleksji jest wiele i należy dostosowywać je do wieku, charakteru zaburzenia, jego skali oraz do wielu innych czynników. Należy pamiętać, że terapia dziecka jest procesem długofalowym i jej powodzenie zależy od wielu uwarunkowań - poziomu inteligencji, umiejętności radzenia sobie z trudnościami, wsparcia otoczenia i wielu innych. Praca terapeutyczna to nie korepetycje czy dodatkowe lekcje - musi angażować możliwie najwięcej zmysłów i narządów, emocje i uczucia, czyli oddziaływać na dziecko wielotorowo. W takim przypadku będzie najbardziej skuteczna. Bardzo ważny jest również wiek - im wcześniej zacznie się terapię, tym lepiej, dlatego tak ważna jest obserwacja dziecka. Jako rodzic musisz również pamiętać by nie porównywać dyslektycznego dziecka z rówieśnikami, którzy osiągają lepsze wyniki w nauce. Takie zachowanie zamiast motywować, podcina mu skrzydła… Pamiętaj o tym, że jeden z najważniejszych czynników wpływających na skuteczność terapii to wspierające otoczenie - zarówno w domu, szkole, jak i w kontakcie z terapeutą.